Fotograficzny samouk… ja też zaczynałem od zera

A gdybym otwarcie powiedział, że nigdy nie dążyłem do technicznej perfekcji, a mocno trzymałem się zasady, że dobre technicznie zdjęcie bez emocji nie wyrazi mnie i tego, co czuję? Bez przyspieszonego bicia serca, bez radości i wzruszeń. To nie jest hipokryzja, tu nie ma miejsca na opcję, że co innego mówię, co innego robię, a co innego myślę. Od początku wiedziałem też jeszcze jedno: jeśli nie wchłonę wiedzy i nie sprawdzę dokładnie, jak powstaje obraz, to nigdy nie będę mógł świadomie robić zdjęć. Fotografii, którymi będę mógł wyrazić siebie. Godzinami wpatrywałem się w prace moich mistrzów, zadając sobie pytanie: „Dlaczego moje zdjęcia nie wyglądają tak samo?” Automatycznie nasuwała się odpowiedź: „On ma lepszy sprzęt”. Na szczęście na początku mojej drogi nie było mi dane posiadać bardzo dobrego sprzętu. Dziwnie to zabrzmi, ale mogę powiedzieć, że dzięki temu dużo zyskałem, bo brak świetnie wyposażonego aparatu i najlepszych obiektywów pobudził mnie do zadawania sobie pytania: „Jak to jest zrobione?” i chęci nauki od podstaw, nawet jeśli miałoby to długo trwać. 

Fotograficznie od zera

To były godziny siedzenia przy aparacie, a tryb automatyczny wyłączyłem pierwszego dnia. Wiedziałem, że to będzie dobra decyzja, a wysiłek włożony w pracę przyniesie kiedyś efekt. Będą porażki, chwile słabości i chęć, by choć na chwilę ustawić aparat na ikonkę „A”. Siła i konsekwencja. Trzymałem się kurczowo zasady, że droga do celu może dać więcej niż jego osiągnięcie, bo w dążeniu będę mieć szansę poznać i zrozumieć nadrzędne reguły fotografii i obserwować, jak wybór ustawienia aparatu ma wpływ na końcowy wygląd zdjęć. Dążyłem do świadomej fotografii, gdzie to ja pierwszy miałem wiedzieć, co chcę dostać, a nie otrzymać to, co zrobi mój aparat. Walczyłem godzinami, poznając ekspozycję, głębię ostrości, migawkę. To warsztat, który nauczył mnie świadomego wykorzystania wszystkich niezbędnych elementów, które wpływają na efekt końcowy.

 

Nauka po nocach

Wziąłem aparat, statyw i gorącą herbatę w termosie. Powiedziałem, że wrócę do domu, kiedy zrobię nocne zdjęcie, z którego będę zadowolony. Będę klęczeć na śniegu i marznąć, ale zrobię fotografię, z której będę dumny jak paw. Byłem dzielny w swych naukach, choć dalej nie mogłem jeszcze pojąć, gdzie robię błąd, gdzie są te piękne gwiazdki na lampach i dlaczego mój śnieg nie jest biały. Trzymałem się jednak zasady, że wina nie leży po stronie aparatu, tylko że parametry, które ustawiałem, nie spełniają wymogów otrzymania tego, co osiągają inni, którzy są dla mnie wzorem. Nie poddawałem się wiedząc, że ta nauka nie pójdzie w las, wierząc, że przyjdzie ten dzień, a nawet noc, kiedy mój aparat zrobi zdjęcie takie jak ja chcę, a wszelkie poruszenia i rozmycia będą zamierzonym, świadomie zaplanowanym efektem.

Before and After czyli jak zmienia się punkt widzenia

To jest petarda rozwoju mojej fotografii. Czas, kiedy zdjęcia z wakacji stały się fotografią podróżniczą. Przeglądam dziś moje stare fotki z podróży, te sprzed dobrych piętnastu lat. Widzę jak dużo się zmieniło. Czy zmienił się punkt siedzenia? Nie, ale punkt widzenia – zdecydowanie. Mógłbym nawet rzec, że pokazuję światu zdjęcia pogrążające moją przeszłość. Spokojnie, Stachowiak, ty też zaczynałeś od zera. Przyglądam się z niedowierzaniem. Niemalże te same miejsca i widoki, a nagle coś znika, a inne się pojawia. Co stało się z głównym bohaterem zdjęcia, co sprawiło, że już nie potrzebuję siebie w kadrach? To, że mnie nie ma na tych zdjęciach, nie zmienia stwierdzenia: „tam byłem, tu byłem”, a może jednak zmienia? Teraz mogę powiedzieć: „to widziałem, tak widziałem”. Dzisiaj pokazuję, jak widziałem miejsce, do którego dotarłem. A może powinienem się usprawiedliwić, że kiedyś dla jednego osła z Polski ten drugi osioł z egzotycznego kraju to było coś niesamowitego? Tylko winny się tłumaczy!

Obserwuję, podchodzę, rozmawiam. Zaprzyjaźniłem się ze swoim strachem

Czy to ma coś wspólnego z rozwojem w fotografii? Nie szukam odpowiedzi. Wiem jednak, że ludzie zawsze mnie interesowali, szczególnie Ci, którzy byli i są dla mnie obcy, inni kulturowo. Kiedyś przyglądałem im się z daleka i bardzo bałem się do nich podejść. Przyszedł czas, kiedy potraktowałem swój strach jako sprzymierzeńca. Postanowiłem razem z nim podchodzić bliżej. Zastanawiam się, czy tego można się nauczyć, czy bardziej odkryć w sobie, że mogę to robić? Dzisiaj jest to już nieważne, bo teraz jestem już zawsze blisko nich. To daje mi możliwość zrobienia dokładnie takiego zdjęcia, jakie chcę lub takiego, na które pozwoli mi mój bohater. Zmieniło się to, że kiedyś tylko obserwowałem, a dzisiaj jestem bliżej. Blisko nie tylko fizycznie, ale i mentalnie a to podstawa do otrzymania zaufania i choćby jednego spojrzenia w mój obiektyw.

Nigdy nie gaś światła nadziei

Światło w tworzeniu zdjęcia to podstawa, tę wiedzę posiadałem już dawno. Hmm, a co zrobić kiedy jest tego za dużo i to zdecydowanie? To było jakieś dwanaście lat temu, kiedy tworzyłem zdjęcie do nagrody WORLD PRESS PHOTO. Czułem to, kiedy spust migawki pracował niekończącą się serią. Zaintrygowany i pobudzony hałasem z zewnątrz, wybiegłem co sił z ciemnej, pozbawionej okien beduińskiej chaty. To był ryk rozwścieczonego dromadera i okrzyki ludzi, którzy próbowali uspokoić zwierzę. Kiedy ujrzałem scenę niczym z filmu akcji, nie odrywałem oka od wizjera, nie mogłem tego stracić, to przecież miało to być moje zdjęcie życia! Robiąc zdjęcia, oczami wyobraźni widziałem, jak odbieram statuetkę w kategorii: „Reportażowe zdjęcie roku”. Wystarczyło odstawić oko od wizjera, aby zorientować się, że to jednak nie to, a moja wizja odebrania nagrody życia rozmywa się niczym światło na moich zdjęciach. Pojąłem, że droga do świadomej pracy z aparatem jest jeszcze daleka. To był kubeł zimnej wody. W sam raz na ten upalny dzień…

Choć zdjęcie sprowadziło mnie na ziemię, to postanowiłem je sobie zostawić. Schowałem je głęboko, wiedząc, że kiedyś do niego wrócę, aby zobaczyć, jak wszystko się zmieniło…

Nauczyłem się też malować…

Przysłona i migawka tworzą idealne pędzle do tworzenia obrazów, a świadome ich wykorzystanie daje zadziwiające efekty. Jednak i to samo nie przyjdzie. Godziny, dni pracy nad sobą samym, szukaniem zależności między jednym a drugim. Wiedziałem, że im lepiej poznam zasady tworzenia, tym moja wyobraźnia dostanie więcej inspiracji do namalowania mojego fotograficznego obrazu. Cierpliwie i konsekwentnie pracowałem nad sobą, aż nadszedł ten moment, kiedy stałem się twórcą. Dzisiaj mogę poruszyć wodę, światło. Bawię się fotografią, decydując o efekcie końcowym, bo czy autobus będzie jechać lub stać, zależy dziś tylko ode mnie.

Dzisiaj mogę tworzyć jak moi mistrzowie fotografii, a przeszkody ku temu sa tylko w mojej głowie. Na szczęście dzieje się tak jedynie przez chwilę, bo kiedy biorę aparat do ręki, wiem, że nie ma rzeczy niemożliwych. Jest tylko droga do celu, do doskonalenia się, będąc świadomym, że nigdy nie osiągnie się ideału. Joe McNally – jeden z moich mistrzów powiedział, że ta podróż nie ma końca. Uczymy się nie po to, by dokądś dotrzeć, ale dlatego, że trzymanie aparatu w ręku sprawia nam radość. To może i dobrze, bo daje szansę, aby nie spocząć na laurach. I pewnie za kolejnych dziesięć lat zajrzę do swojego portfolio i znowu zauważę różnicę.

 

---

Poprzedni wpis

Wystawa fotografii WSPOMNIENIA NA DŁONIACH

Następny wpis

Fotografia w podróży - warsztaty